SÖZ SANATLARI

1.)TEŞBİH(BENZETME)Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüzü olanı güçlü olana benzetmektir.Benzetmede dört unsur bulunur:a)Benzenen b)Benzetilen c)Benzetme Yönü d)Benzetme EdatıBu öğelerin kullanılıp kullanılmaması açısından da üç çeşit benzetme vardır:--- Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi.

2.İSTİARE(EĞRETİLEME) Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır. a.)Açık İstiare:Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir. b.)Kapalı İstiare:Benzetilenin bulunmayıp yalnızca benzeyenle yapılan istiaredir. ---Bir hilal uğruna ya rab ne güneşler batıyor. (A.İ) ---Ay,altın ağaçlardan yere damlıyordu.(K.İ)Açtım avucumu altına tuttum. ---Ülkemizde üniversiteden mezun olmuş pek çok fidan artık iş de bulamıyor.(A.İ) ---Bahar gelince bir ağızdan şarkılar söyler kuşlar.(K.İ) ---Bugün gökten inciler yağıyordu.(A.İ)

3.)KİNAYEBir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanmaktır.Uyarı:Kinayede daha çok mecaz anlam kastedilir. ---Mum dibine ışık vermez. ---Hamama giren terler. ---Taşıma su ile değirmen dönmez. ---Yuvarlanan taş yosun tutmaz.

4.)MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASI)Benzetme amaç güdülmeden bir sözün ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasıdır. ---İşe alınman için dün şirketle görüştüm.(İnsan) ---Yarın sınıfı 9/H sınıfı yapacak.(Öğrenci) ---Toplantıya Milliyet gazetesinin güçlü kalemleri de geldi.(Yazar) ---Nihatın golüyle tüm stat ayağa kalktı.(Seyirci)

5.)TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME)İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır.Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır. ---Güzel gitti diye pınar ağladı. ---Menekşeler külahını kaldırır. ---Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında.

6.)İNTAK(KONUŞTURMA)İnsan dışındaki varlıkları konuşturmaktır.Her intak sanatında teşhis sanatı vardır;ancak her teşhiste intak sanatı yoktur. ---Deniz ve Mehtap sordular seni: Neredesin? ---Maymun şunu anlatmak istemişti fikrince:Boşa gitmez kötüye bir ceza verilince. ---Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna:İçimde kanayan yara gibisin.
7.)TECAHÜL-İ ARİFAnlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarmalıdır. ---Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?Benim mi Allahım bu çizgili yüz. ---Sular mı yandı,neden tunca benziyor mermer? Geç fark ettim taşın sert olduğunu.
8.)HÜSN-İ TA'LİL Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini,gerçek sebebinin dışında başka,güzel bir nedene bağlamadır.
---Gül bahçesi sevgiliden haber geldiği için Süslendi ve güzel kokular süründü.
---Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak.
---Senin o gül yüzünü görmek içinSana güneş bakmak için doğuyor.
---Benim kaderime ve yalnızlığımaIrmaklar bile ağladı.

9.) MÜBALAĞA (ABARTMA):Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir. ---Manda yuva yapmış söğüt dalına,Yavrusunu sinek kapmış.
---Alem sele gitti gözüm yaşından.
---Bir ah çeksem dağı taşı eritir,Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
---Bir gün gökyüzüne otursam,Evlerin tavanlarını birer birer açsam.

10.)TEZAT (KARŞITLIK)Aralarında ilgiden dolayı,birbirine zıt kavramları bir arada kullanmaktır.
---Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
---Neden böyle düşman görünürsünüz,Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
---İçimde kar donar,buzlar tutuşur,Yağan ateş midir,kar mıdır bilmem.
---Sana çirkin dediler,düşmanı oldum güzelin.

11.) TEVRİYE (AMACI GİZLEME)İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır.
---Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad.)İltifatı bu sözde zahirdirMaliki mezhebim benim ziraİtikadımca kelp Tahirdir.
---Bu kadar letafet çünkü sende var,Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
---O güzel yüzün benli de.

12.)TELMİH (HATIRLATMA)Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı.
---Vefasız Aslıya yol gösteren bu,Keremin sazına cevap veren bu.
---Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi,Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi.
---Ekmek Leyla oldu bire dostlarım,Mecnun olup ardı sıra giderim.

13.)TARİZ (TAŞ ATMA)Bir kişiyi iğneleme,bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir.
---Müftü Efendi bize kafir demiş.
---Tutalım ben ona diyem müselman.
---Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere,İkimiz çıkarız orda yalan.

14.)TEKRİRAnlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir.
---Ben güzele güzel demem,Güzel benim olmayınca.
---Seni tanımadan önce ben,ben değildim,Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım

15.)TENASÜP (UYGUNLUK)Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır.
---Deli eder insanı bu dünya,Bu gece,bu yıldızlar,bu koku,Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç.
---Artık demir almak günü gelmişse zamandan,Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan. (Yahya Kemal Beyatlı)

16.)LEFF ÜNEŞRBir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır.
---Bakışların fırtına,Duruşun durgun su,Biri alabora eder,Biri boğar.
---Gönlümde ateştin,gözümde yaştın,Ne diye tutuştun,ne diye taştın.
---Ben bir sedefim,sen nisan bulutu,Ver damlaları,al yuvarlak inciyi.

17.)İSTİFHAM(SORU SORMA)Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır.
---Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? (Mehmet Akif Ersoy)
---Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?Benim mi Allahım bu çizgili yüz? (Cahit Sıtkı Tarancı)
---Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?

18.)TEDRİCBirbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır.
---İki asker,mızrak mızrağa,kılıç kılıca,hançer hançere vuruşmaya başladı.
---Makbar,makber değil;bir türbe,türbe değil;bir mabet,mabet değil;bir küre,küre değil;bir sonsuz uzay.

19)NİDA (SESLENME)Şiddetli duyguları,heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadır.Daha çok ay,ey,hay,ah ünlemleriyle yapılır.
---Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü! (Arif Nihat Asya)
---Ey benim sarı tamburam!Sen ne için inilersin?
---Çatma kurban olayım ey nazlı hilal!

20.)CİNASYazılışları aynı,anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.
---Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmayaBen yarimden ayrılmam götürseler asmaya.
---Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu.
--- Kara gözler,Sürmeli kara gözler,Gemim deryada kaldı,Gözlerim kara gözler.

21) ALİTERASYONDize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır.
---Eylülde melül oldu gönül soldu laleBir kaküle meyletti gönül geldi bu hale.
---Seherde seyre koyuldum semayı deryayı.
---Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür.
---Beyaz gerdanında bir de ben gerek