Gazel

GAZEL
Nâm u nişâne kalmadı fasl-ı bahârdan
Düştü çemende berg-i dıraht i’tibârdan
Eşcâr-ı bâğ hırka-i tecrîde girdiler
Bâd-ı hazân çemende el aldı çınârdan
Her yanadan ayağına altın akıp gelir
Eşcâr-ı bâğ himmet umar cūybârdan
Sahn-ı çemende durma salınsın sabâ ile
Âzâdedir nihâl bugün berg ü bârdan
Bâkî çemende hayli perîşan imiş varak
Benzer ki bir şikâyeti var rûzgârdan
Nâm u nişâne kalmadı fasl-ı bahârdan
Düştü çemende berg-i dıraht i’tibârdan
BAKİ
AÇIKLAMA
1.“Bahar mevsiminden bir iz ve belirti kalmadı. Bahçede ağaç yaprağı yüksekten düştü.”(Sonbahar betimlemesi yapılmaktadır ve Nâm, nişâne, düş-, i’tibâr sözcükleri ile iham-ı tenasüp sanatı yapılmıştır.
2.“Bağın ağaçları (bir dervişin soyunma hırkasına girmesi gibi) yapraklarını döktüler. Sonbahar rüzgarı (bir dervişin şeyhten el alması gibi) bahçede çınarın (şeyhin eline benzeyen) yaprağını aldı.”(Bağın ağaçları (eşcâr-ı bâğ), kişileştirilmiştir (teşhis sanatı). Ayrıca bununla kapalı istiare de yapılmıştır. Benzetilen (yani sofiler) söylenilmemiş, ama benzetme yönü “soyunma hırkası (hırka-i tecrit)” belirtilmiştir.Çınar sözcüğü ile çınarın ele benzeyen yaprağı kastedildiği için mecaz-i mürsel sanatı yapılmıştır.Çınar sözcüğüde kişileştirilmiştir)
3. “ Her yandan (ırmağın) ayağına altın akıp gelir. Bağın ağaçları ırmaktan himmet (manevi yardım) umar(İlk dizedeki “altın” sözcüğü açık istiare olarak yaprağa benzetilmiştir.)
5. “Baki, bahçede yaprak hayli perişan bir durumdaymış. Rüzgardan bir şikayetinin olduğu sanılıyor(“Varak” sözcüğünde tevriye sanatı vardır. Yakın anlamı olan “ağaç yaprağı” yanında şair bugün de kimi Anadolu ağızlarında kullanılan “varalım (yanına gidelim)” uzak anlamını kastederek kullanmıştır. Rûzgâr” sözcüğü ile de tevriye sanatı yapılmıştır. Yakın anlamı “hava akımı”dır. “Devir, zaman” anlamıda vardır)